Błonnik kontroluje wiele bardzo istotnych procesów w organizmie. Posiada unikalne zdolności adsorbowania wody – od czterech do sześciu razy zwiększając swoją objętość. W efekcie tego w żołądku i jelitach tworzy się miękka, gąbczasta masa. Z tego względu pokarm bogaty w błonnik daje poczucie sytości, W przypadku diety ubogiej w błonnik zbite masy pokarmowe przechodzą przez przewód pokarmowy aż kilka dni. Natomiast spożywając dietę bogatą w błonnik, czas ten skraca się do 24–36 godzin. Wzbogacając dietę w produkty bogato błonnikowe można wyleczyć większość zaparć, obniżyć poziom cholesterolu we krwi, zmniejszyć problemy z hemoroidami, żylakami, zapaleniami wyrostka robaczkowego, uchyłkowatością jelita grubego.
Błonnik hamuje procesy gnilne w jelitach, zmniejszając przez to podrażnienie błony śluzowej jelit, co pomaga leczyć stany owrzodzenia. Obecność błonnika w masach pokarmowych izoluje błonę śluzową jelita grubego od niszczących substancji chemicznych, znajdujących się nieraz w spożywanym pokarmie. Działanie to wraz ze stosowaniem niskotłuszczowej i nisko cholesterolowej diety ma zdecydowany udział w zapobieganiu nowotworom jelita grubego. Błonnik pokarmowy działając jak miotła znakomicie oczyszcza na całej ich długości.
Błonnik zdecydowanie spowalnia procesy wchłaniania substancji pokarmowych z jelita cienkiego do krwi. Pomaga to w utrzymaniu właściwego poziomu cukru we krwi i chroni przed jego znacznymi wahaniami, co umożliwia utrzymanie energii organizmu na stałym poziomie. Wysoko błonnikowa dieta pomaga w leczeniu hipoglikemii oraz kontrolowaniu cukrzycy.
Produkty pochodzenia zwierzęcego nie zawierają błonnika. Tymczasem około 40% typowej diety krajów rozwiniętych składa się z mięsa i nabiału. Resztę stanowi zwykle rafinowana, przetwarzana żywność, tłuszcz i cukier. Taka dieta jest bardzo uboga w błonnik. Błonnik występuje obficie we wszystkich pokarmach roślinnych. Spożywając różne rodzaje owoców, warzyw, ziaren zbóż i nasion roślin strączkowych (fasola, soczewica, groch) zaopatrujemy organizm w odpowiednią ilość błonnika .
Działanie błonnika
Obniża poziom cholesterolu i trójglicerydów. Błonnik rozpuszczalny (pektyny) jest rozkładany do trójkarboksylowych kwasów tłuszczowych, które odpowiadają za hamowanie biosyntezy cholesterolu w wątrobie. Dzięki swej konsystencji wyłapuje i usuwa kwasy żółciowe z jelit. Ponieważ wątroba używa ich do produkcji cholesterolu, zatem gdy zostaną usunięte, obniża się poziom cholesterolu. Wydalanie kwasów żółciowych to główny sposób pozbywania się przez organizm nadmiaru cholesterolu, gdyż nie może on, tak jak inne tłuszcze zostać zmetabolizowany. Błonnik nierozpuszczalny obniża poziom trójglicerydów we krwi, przez co zmniejsza ryzyko miażdżycy.
Stabilizuje stężenie glukozy we krwi.
Błonnik opóźnia przemianę węglowodanów poprzez częściowe blokowanie dostępu glukozy do krwi, co z kolei zmniejsza wydzielanie insuliny i pomaga w utrzymaniu stabilnego poziomu cukru we krwi. Ponadto wydzielanie insuliny jest częściowo wywoływane i regulowane przez system hormonalny (żołądkowy peptyd hamujący GIP i enteroglukagon). Wzrost spożycia błonnika prowadzi do obniżenia poziomu hormonów.
Oczyszcza organizm z toksyn i metali ciężkich.
Błonnik rozpuszczalny i nierozpuszczalny pomaga eliminować z organizmu toksyny, kwasy żółciowe, metale ciężkie (dzięki zdolnościom jonowymiennym wolnych grup karboksylowych) a nawet substancje rakotwórcze (np. poziom azotynów w organizmie skutecznie obniżają pektyny znajdujące się w jabłkach, porzeczkach i innych owocach, jeśli owoce te nie były nadmiernie opryskiwane).
Źródła błonnika w diecie owocowo-warzywnej (g/100 g prodktu)
Nazwa produktu | Błonnik całkowity | Błonnik nierozpuszczalny | Błonnik rozpuszczalny |
Cytryna | 2,79 | 1,05 | 1,74 |
Grejpfrut biały, różowy lub czerwony | 1,10 | 0,20 | 0,90 |
Jabłko bez skórki | 1,90 | 1,30 | 0,60 |
Jabłko ze skórką | 2,70 | 2,00 | 0,70 |
Brokuły surowe | 3,00 | 1,92 | 1,08 |
Brokuły ugotowane | 3,00 | 1,50 | 1,50 |
Cebula biała, żółta lub czerwona, surowa | 1,80 | 0,70 | 1,10 |
Cebula biała, żółta lub czerwona, ugotowana | 1,40 | 0,40 | 1,00 |
Cukinia, surowa | 1,20 | 0,70 | 0,50 |
Cukinia, ugotowana | 1,40 | 0,80 | 0,60 |
Kapusta czerwona, surowa | 2,00 | 1,08 | 0,92 |
Kapusta czerwona, ugotowana | 2,00 | 1,12 | 0,88 |
Kapusta kiszona | 2,50 | 1,63 | 0,87 |
Kapusta zielona, surowa | 2,30 | 1,49 | 0,80 |
Kapusta zielona, ugotowana | 2,30 | 1,27 | 1,03 |
Marchew, surowa | 3,00 | 1,50 | 1,50 |
Marchew, ugotowana | 3,30 | 1,90 | 1,40 |
Ogórek, surowy bez skórki | 0,70 | 0,52 | 0,18 |
Ogórek, surowy ze skórką | 0,80 | 0,60 | 0,20 |
Papryka czerwona słodka, surowa | 2,00 | 1,30 | 0,70 |
Papryka czerwona słodka, ugotowana | 1,20 | 0,50 | 0,70 |
Papryka zielona słodka, surowa | 1,80 | 1,10 | 0,70 |
Papryka zielona słodka, ugotowana | 1,20 | 0,40 | 0,80 |
Papryka żółta słodka, surowa | 0,90 | 0,57 | 0,33 |
Papryka żółta słodka, ugotowana | 0,94 | 0,59 | 0,34 |
Pomidory, surowe | 1,10 | 1,00 | 0,10 |
Rzodkiewka, surowa | 1,60 | 1,20 | 0,40 |
Seler, surowy | 1,70 | 1,10 | 0,60 |
Seler, ugotowany | 1,60 | 1,10 | 0,50 |