Tłuszcze trans (nienasycone kwasy tłuszczowe typu trans), to utwardzone oleje roślinne, uznawane za substancje, które spożywane w dużych ilościach szkodzą zdrowiu w znaczący sposób.
Warto na początku zaznaczyć, że tłuszcze typu trans, nieutwardzone i tym samym nie szkodliwe dla ludzkiego organizmu, występuję naturalnie w przyrodzie w mleku i jego przetworach oraz mięsie zwierząt przeżuwających – najwięcej w baraninie i wołowinie.
Niezdrowe tłuszcze typu trans to efekt przemysłowego utwardzania olejów pochodzenia roślinnego. Są one wykorzystywane przeważnie do produktów spożywczych o długim terminie przydatności, ponieważ utwardzenie oleju zwiększa jego trwałość.
Oprócz przemysłowego utwardzania, szkodliwe tłuszcze trans powstają również samoistnie na skutek długotrwałego podgrzewania oleju, np. w kiepskich lokalach gastronomicznych, gdzie wykorzystuje się jedną porcję tłuszczu do wielokrotnego użycia.
Wpływ utwardzonych tłuszczów trans na zdrowie
- wzrost stężenia „złego” cholesterolu, który odkłada się w ścianach tętnic i sprzyja rozwojowi miażdżycy, zawału serca lub udaru mózgu
- wzrost stężenia triglicerydów, sprzyjających rozwoju choroby niedokrwiennej serca
- rozwój otyłości
- zmniejszenie wrażliwości tkanek na insulinę i tym samym sprzyjanie cukrzycy
- przypuszczalne sprzyjanie rozwoju nadciśnienia indukowanego ciążą
- obniżenie płodności u mężczyzn
- sprzyjanie zaburzeniom owulacji
- zwiększenie ryzyka rozwoju chorób nowotworowych
Produkty spożywcze zawierające tłuszcze trans
Kwasy tłuszczowe trans są przede wszystkim spożywane w raz z tłuszczami do smarowania pieczywa, bądź wykorzystywanymi do pieczenia. Świetnym przykładem jest margaryna. Ze względu na szkodliwość tłuszczów trans ich użycie i wykorzystanie w przemyśle spożywczym jest regulowane prawnie w danym regionie; w Polsce zawartość tłuszczów trans w większości margaryn na rynku polskim jest na poziomie poniżej 1%.
Inne produkty spożywcze zawierające tłuszcze trans
- pieczywo
- chrupiące przekąski (paluszki, krakersy, chipsy)
- słodycze
- żywność typu fast food
- majonez
- zupy w proszku
Tłuszcze trans w codziennej diecie
Maksymalny procent tłuszczów trans w całodziennej racji energetycznej nie powinna przekraczać wartości jednego procenta, czyli w przeliczeniu jest to ok. 2 gram przy porcji 2000 kcal. Producenci na rynku polskim nie maja obowiązku informowania o dokładnej zawartości tłuszczów utwardzonych w swoich produktach, jednak czytając produkty można łatwo oszacować ich stężenie – im wyżej na liście składników, tym utwardzonych tłuszczów typu trans jest więcej. Pamiętajmy również, że wyrażenia „utwardzony”, „częściowo utwardzony”, „uwodorniony” i „częściowo uwodorniony” to synonimy.
Informacja o braku zawartości tłuszczów zwierzęcych jest też często sygnałem na alternatywne użycie utwardzonych tłuszczów.